مراکز هدایت و راهبری برای حمایت از پژوهش‌های کلان ایجاد می‌شود
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، جلسه بررسی فراخوان مهر در بنیاد ملی علم ایران برگزار و کارکرد «مهر»، نیازمندی‌های تخصصی ایجاد «مهر»، و نیازمندی‌های زیرساختی این طرح بررسی شد.
این رویکرد مزایای قابل توجهی را برای یکپارچه‌سازی و اجرای موفق یک برنامه جامع به همراه دارد. بر همین اساس، جلسه بررسی فراخوان مهر در بنیاد ملی علم ایران برگزار شد.
در این نشست، کارکرد «مهر»، نیازمندی‌های تخصصی ایجاد «مهر»، و نیازمندی‌های زیرساختی این طرح بررسی و درباره کارکرد مهر به هشت انتظار کلیدی از این طرح اشاره شد.
همسویی با چالش‌های کلان کشور یکی از موضوعاتی است که در این پروژه اهمیت دارد. موضوع مهر باید ریشه در یکی از چالش‌های اصلی کشور داشته باشد و باید با استفاده از شاخص‌های کمّی مانند شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و مستندات رسمی اثبات شود. تعیین مقیاس اجرایی نیز دیگر موضوع مهمی است که در برنامه مهر باید مشخص شود که پروژه در چه مقیاسی در سطح کشوری، استانی یا شهری اجرا خواهد شد.
همچنین تجربه بنیاد ملی علم ایران در زمینه تاب‌آوری شهری به‌عنوان مثال ذکر شد که چگونه با برگزاری جلسات با ذی‌نفعان، مقیاس اجرای پروژه تعیین شده است.
تعامل با ذی‌نفعان و ایجاد ارتباط و همکاری با تمامی ذی‌نفعان کلیدی در موضوع مورد نظر، از الزامات مهم است. این همکاری برای اطمینان از موفقیت خروجی‌های پروژه ضروری است. علاوه‌بر این، شکستن چالش به زیرپروژه‌ها نیز از موضوعات مهم است. چالش کلان باید به مجموعه‌ای از زیرپروژه‌ها شکسته شود که در کنار هم به نتایج مطلوب مهر منجر شوند. ترتیب زمانی اجرای این زیرپروژه‌ها نیز باید مشخص شود.
ویژگی‌های زیرپروژه‌ها
نگاه سیستمی یعنی رویکرد باید جامع و سیستمی باشد، نه تک‌بعدی
پیچیدگی و ظرفیت به این معنی که موضوع و زیرپروژه‌ها باید به اندازه‌ای پیچیده باشند که در بازه زمانی ۳ تا ۵ ساله قابل اجرا و نتیجه‌گیری باشند و قابلیت تداوم داشته باشند.
همچنین ترمیم‌پذیری و مقیاس‌پذیری روش‌شناسی مورد استفاده باید قابلیت تعمیم به مناطق و مقیاس‌های دیگر نظیر استان و کشور را داشته باشد.
در تهیه فراخوان پروژه‌ها، «مهر» باید مسئولیت تهیه فراخوان برای زیرپروژه‌ها، داوری پروپوزال‌ها و تعیین مجری را بر عهده گیرد. همچنین در حوزه نظارت، هدایت و پشتیبانی نیز مهر باید بر اجرای پروژه‌ها نظارت کرده و در صورت بروز چالش‌های فنی، مشاوره و راهنمایی لازم را ارائه دهد.
ترویج دانش و ظرفیت‌سازی، هدف دیگر مهر است که ظرفیت‌سازی برای افراد فعال در تیم و ترویج دانش در حوزه مورد نظر است.
در این نشست درباره نیازمندی‌های تخصصی ایجاد «مهر» اعلام شد که مجری مهر و فرد مسئول مهر باید هم تجربه علمی و هم تجربه عملی در حوزه تخصصی مهر داشته باشد. همچنین در شبکه همکاری، توانایی ایجاد و مدیریت یک شبکه تخصصی و اجرایی قوی بسیار مهم است.
در ادامه این جلسه درباره جذب اعتبارات مستقل نیز مطرح شد که مجموعه مجری مهر باید توانایی جذب اعتبارات مستقل برای پوشش هزینه‌های پیش‌بینی نشده و توسعه تیم را داشته باشد.
همچنین در این نشست به نیازمندی‌های زیرساختی این پروژه نظیر دبیرخانه نیز اشاره شد که وجود یک دبیرخانه قوی برای هماهنگی جلسات، پیگیری قرارداد‌ها و امور اجرایی لازم است.
مقرر شد تا محتوای پروپوزال شامل چشم‌انداز و برنامه پیشنهادی، ساختار سازمانی، برنامه تأمین مالی و بودجه‌ریزی، مشخصات مجری مهر تجربیات، توانمندی‌ها و مشخصات تیم همکار با تأکید بر حضور اساتید جوان و افراد کلیدی باشد.
در ادامه این جلسه، برنامه‌های بنیاد و نحوه قرارداد در این پروژه بررسی شد. بر این اساس، مدل قرارداد مستقیم با پژوهشگر به‌گونه‌ای است که بنیاد تمایل دارد قرارداد مستقیم با پژوهشگران داشته باشد تا از بروکراسی اداری دانشگاه‌ها و مؤسسات جلوگیری کند. اگر قرار باشد این مسأله به شیوه اداری و بروکراسی دانشگاهی اداره شود، بنیاد قادر به همکاری نخواهد بود.
در بخش فرآیند انتخاب و اجرا نیز پس از برگزاری فراخوان‌ها، تعیین داوران و نظارت بر داوری، بنیاد قرارداد را با تیم یا مؤسسه برنده منعقد می‌کند. پرداخت‌ها به صورت سیستمی و با نظارت مرکز مهر انجام می‌شود.
در ادامه این نشست، پرسش‌ها و ابهامات در خصوص «مهر» مطرح شد. یکی از حاضران در خصوص سقف اعتبار در این پروژه این پرسش را مطرح کرد که آیا برای پروژه‌های ۵ ساله سقف اعتباری وجود دارد؟ بر اساس تصمیمات صورت گرفته، برای سال ۱۴۰۴ چهار مرکز مهر در نظر گرفته شده که تعداد آنها می‌تواند متغیر باشد و بودجه هر مرکز مهر حدود ۱۰ تا ۲۰ میلیارد تومان به ریال برآورد شده است. این بودجه براساس کیفیت برنامه و پروژه تعیین می‌شود و امکان مذاکره برای تعدیل یا گسترش آن وجود دارد.
همچنین پرسش دیگری درباره شرکت افراد حقوقی در تیم مطرح شد که در پاسخ اعلام شد که در مرحله اولیه، شفافیت لازم در این خصوص مطرح می‌شود. اگر مشخص شود که مؤسسه‌ای مجوز فعالیت علمی و هیات علمی داشته باشد، می‌تواند ورود کند.
پرسش دیگر درباره سهم بنیاد و حمایت از طرح‌ها بود که بنیاد صرفاً سیاست را ارائه می‌دهد یا حمایت مالی و عملیاتی نیز خواهد داشت؟ مطابق تصمیم‌گیری صورت گرفته، بنیاد از طرح‌ها حمایت مالی می‌کند، تا جایی که کل پول پروژه به مجری پرداخت می‌شود. درصدی نیز به عنوان هزینه بالاسری یا دستمزد به خود مؤسسه یا مجری پرداخت می‌شود.
بخشی از این نشست به عملیاتی‌شدن پروژه‌ها و ارتباط با نهاد‌های دولتی اختصاص یافت که فرایند این کار طوری طراحی شده که تا حد امکان مشارکت ذی‌نفعان اجرایی کشور جلب شود. دستگاه‌های مرتبط در دولت و قوای سه‌گانه در فرایند تعریف و ارزیابی نتایج درگیر می‌شوند، اما تضمینی برای استفاده قطعی دولت وجود ندارد. همچنین، با توجه به تجربه مجریان، این تغییرات در روند پخته‌تر شدن پروژه‌ها طبیعی است و تا زمانی که هدف کلی حفظ شود، مشکلی از نظر ارزیابی وجود ندارد.
همچنین، اعلام شد هر مؤسسه‌ای که مجوز علمی و هیات‌علمی داشته باشد، می‌تواند در این پروژه ورود کند. گروه‌های تخصصی نیز می‌توانند ذیل موضوع اصلی، در پروپوزال‌ها مشارکت کنند.
پروژه‌های مهر، قرار است بازو‌های تخصصی و سیستمی برای حل مسائل پیچیده و استراتژیک کشور باشند و این امر نیازمند یک رویکرد برنامه‌ریزی شده، جامع، مبتنی‌بر داده، سیاست‌گذاری، توسعه ظرفیت و نوآوری است. تأکید بر پایداری این نهاد‌ها و داشتن مدل کسب‌وکار نیز یکی از دیدگاه‌های مهم مطرح شده است. درخواست برای تمدید مهلت پروپوزال به دو ماه و همچنین ارائه نمونه پروپوزال، نشان‌دهنده تلاش برای تسهیل فرآیند برای متقاضیان است.