به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، الزامات پیشرفت دانش و فناوری در کشور با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در برنامه گفتگوی ویژه خبری بررسی شد. متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است:

سؤال: در این ۱۲ روز جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، دانشگاه و دانشگاهیان چه نقشی را ایفا کردند؟

سیمایی صراف: حمله همزمان دشمن به سرداران رشید اسلام و به استادان ارجمند دانشگاه، دانشمندان عزیز ما نشان دادند که بین علم و امنیت پیوند وثیقی برقرار است. هر کجا سرمایه گذاری بیشتر در حوزه علم و دانش کردیم، نتیجه اش را در جا‌های مختلف دیدیم، از جمله در دفاع از تمامیت ارضی و امنیت کشورمان. بنابراین اگر دفاع سرافرازانه‌ای داشتیم، اگر برای کشور افتخار آفریدیم، سرداران عزیز اسلام جانفشانی‌هایی که کردند به ثمر نشست، ناشی از اعتماد به دانشگاه و علم و حکمرانی علمی در حوزه دفاعی بود.

دانشگاهیان ما علاوه بر اینکه این بخش را به خوبی این نقش را ایفا کردند، با شروع جنگ به افزایش تاب آوری اجتماعی و انسجام ملی و به تقویت هویت ملی و ایرانی ما کمک کردند. انصافاً اگر بخواهم نام ببرم، خیلی اقدام‌های زیادی داشت. ما استاد‌هایی داشتیم که رفتند در همان روز‌های جنگ قسمت متروکه از دانشگاه را خودشان جارو زدند و استودیو درست کردند، برای اینکه بتوانند خبر، کلیپ و مصاحبه تولید کنند. استادانی داشتیم اخراج شده بودند و از ما گله‌مند بودند و ما هم نتوانسته بودیم آنها را برگردانیم. این استاد آمد و گفت من دست در دست کسی می‌گذارم که من را اخراج کرده است، اما با او هم پیمان هستم در دفاع از ایران. این خیلی قابل افتخار است که دانشگاهیان ما متحد شدند و گفتند این اختلافات داخلی و خانوادگی هیچ ربطی به دشمن ندارد، در مقابل دشمن صریح ایستادند. یک به یک خواهم گفت که دانشگاهیان در این ۱۲ روز چه کردند، فهرست کوتاهی را خدمت شما خواهم گفت. لازم است تأکید کنم، هیچ نهاد اجتماعی در کشور فکر نمی‌کنم بیش از دانشگاه مرکب از سلایق و اقوام و ادیان و مذاهب گوناگون باشد. شما در دانشگاه همه نوع گرایش دینی، همه نوع گرایش مذهبی، همه نوع گرایش سیاسی، همه نوع گرایش قومی، مرد و زن مشاهده می‌کنید. چون مرکب از یک تنوع و تکثر گسترده است بنابراین در همه اقشار و اقوام و ادیان و مذاهب نفوذ دارد.

سؤال: به این بعنوان یک چالش نگاه نمی‌کنید؟

سیمایی صراف: این موضوع فرصت برای کشور است. لذا اگر دانشگاه همراه باشد شما همه کشور را با هم دارید و دانشگاهیان ما در این ۱۲ روز نشان دادند که در برابر دشمن قومیت رنگ می‌بازد، گرایش و سلایق‌های سیاسی همه کنار می‌رود، همه یکپارچه زیر پرچم رنگارنگ ایران و در این جغرافیای عزیز ایران کنار هم می‌ایستند برای دفاع از ایران و برای سرکوب دشمن متجاوز.

سؤال: جریان‌های علمی که در این ۱۲ روز متوقف نشد؟

سیمایی صراف: به تناسب جنگ تغییراتی کرد، اما واقعاً ما سعی کردیم در ستاد به گونه‌ای برنامه ریزی کنیم که خیلی آرام جریان علمی تداوم پیدا کند. ببینید ما خیلی سریع و بهنگام، شاید بد نباشد این یک نوع تقدیر از دانشگاهیان ما است. بهنگام، قاطع و همدلانه تصمیم‌هایی گرفتیم که دانشگاه کار عادی اش را کند. لذا روز جمعه که جنگ شروع شد، تا بعدازظهر همان روز با هماهنگی وزارت بهداشت اطلاعیه مشترک دادیم برای ادامه کار دانشگاه. مستحضرید ۲۳ خرداد که جنگ شروع شد تقریباً وسط امتحان‌ها بودیم. دفاع از پایان نامه‌ها و رساله‌های دکتری مطرح بود، مصاحبه دانشجویان دکتری را داشتیم، جذب داوطلبان هیئت علمی را داشتیم و مجموعه‌ای از مسائل در جریان بود. همان روز جمعه بخش زیادی از این مسائل را برنامه ریزی و هماهنگی کردیم و همان روز جمعه اطلاعیه دادیم و با وزارت بهداشت هماهنگ کردیم که واقعاً کار کارشناسی شد. چند ساعت روی موضوع کار کردیم و این اطلاعیه را دادیم. در موضوعات دیگر هم ارزیابی کردیم از جمله کنکور، باید پنجم و ششم تیرماه کنکور برگزار می‌کردیم، همه کار‌ها انجام شده بود که جنگ شروع شد. در عین حال بخشی از تولید پرسشنامه‌ها و پاسخنامه‌ها باقی مانده بود. دوستان و همکاران ما زیر بمباران دشمن در قرنطینه کار را انجام دادند، به انتها رساندند و شاهد هستید در مقطعی اعلام کردیم که در ۱۶ تیر، پیش بینی می‌کردیم حدس می‌زدیم. احتمالاً تا مثلاً آن ایام کشور آرامشی پیدا کند که می‌شد. بعد از عاشورا و تاسوعای حسینی اعلام کردیم بعد از ۱۶ تیر اعلام خواهیم کرد کنکور چه زمانی برگزار می‌شود. خوشبختانه جنگ زودتر تمام شد و ما زودتر تعیین تکلیف کردیم که ۲۵ و ۲۶ تیر. فکر کنید بعد از یک جنگ سنگین رویداد ملی حدود ۸۲۰ هزار نفر در این رویداد شرکت کردند. در کمال امنیت و آرامش و سلامت آزمون در گروه‌های آزمایشی مختلف دو روز آمدند و رفتند، گویا هیچ اتفاقی در کشور نیفتاده است. این جای تشکر از مردم و داوطلبان و از همکاران من در ستاد و سازمان سنجش را دارد که به برگزاری سلامت و ایمن این آزمون کمک کردند.

سؤال: با توجه به شرایطی که الان در آن قرار داریم، توقف آتش که از آن نام می‌بریم، آیا تمهیدات خاصی را برای سال آینده از الان اندیشیده‌اید؟

سیمایی صراف: بله ما سناریو‌های مختلفی را درنظر گرفتیم. همین الان دوستان من در بخش آموزش، بخصوص می‌گویم آموزش والا پژوهش و فناوری هم همچنین، ولی بخش آموزش که بیشترین ذینفعان را دارد و باید با آنها هماهنگ باشیم، برنامه ریزی‌های مختلفی کردند و در جریان است که اگر دشمن دوباره خطایی مرتکب شد و از جنگ ۱۲ روزه عبرت نگرفت، آمادگی داشته باشیم برای اینکه جریان آموزش و جریان علمی کشور ادامه داشته باشد.

سؤال: در این ایام خوابگاه‌ها یا دانشگاه‌های ما هم مورد هجوم قرار گرفت و آسیب دیدند؟

سیمایی صراف: نه خوشبختانه دانشگاه‌ها و خوابگاه‌ها آسیبی ندیدند، استادان و دانشجویانی از دست دادیم، اما ساختمان‌ها و آزمایشگاه‌های ما آسیب ندید.

سؤال: وزارت علوم بعد از اینکه دستوراتی که رهبری صادر فرمودند، شما بیانیه‌ای صادر کردید راجع به مهمترین تغییرات و سیاست‌های جدیدی که مستقیماً بر مأموریت دانشگاه‌ها می‌تواند اثرگذار باشد. مشخصاً چه مواردی را مدنظر داشتید که در راستای منویات رهبری را بخواهید تغییراتی را اعمال کنید و شامل چه مواردی است؟

سیمایی صراف: جا دارد بخاطر هوشمندی رهبر انقلاب به خودمان تبریک بگویم. حقیقت مطلب این است که ایشان همیشه پیشرو بودند در راهبری علم و فناوری در کشور، در سیاستگذاری حوزه علم و فناوری. شخصیتی مثل ایشان و به اندازه ایشان در این حوزه پیشرو و صاحب فکر در سطح مدیران سیاسی کشور ندیده‌ایم. خیلی مفاهیم مهمی در حوزه علم و فناوری مدیون و مرهون شخص ایشان است و ایشان آغازگر آنها بودند. مرجعیت علمی، موضوعی که ایشان شروع کننده بودند و دانشگاه‌ها را به حرکت درآوردند. ایشان در موضوع مرجعیت علمی فرمودند که دانشگاه‌های ما باید به جمع سرآمدان دانشگاه‌های دنیا بپیوندند. دانشگاه‌های ما باید مرجع حل مسائل باشند. یا مفهوم اقتصاد دانش بنیان، شرکت‌های دانش بنیان و موضوعات مختلف دیگری که ایشان حتی هوش مصنوعی، ایشان خیلی زودتر از بقیه مدیران نسبت به هوش مصنوعی حساسیت به خرج دادند و به ما گوشزد کردند. می‌خواهم بگویم که جنگ علی رغم همه تلخی‌ها و دشواری‌ها و رنج‌هایی که دارد برای ملت‌های باهوش یک فرصت است. شما تاریخ جنگ‌ها را ببینید، تاریخ جنگ جهانی دوم، نشان می‌دهد کشور‌ها و ملت‌های هوشمند بلافاصله خودشان را پیدا کردند و اولین جایی که روی آن تمرکز کردند، حوزه علم و فناوری بوده است. امروزه که دیگر این توجه و تمرکز مضاعف شده است، مصاف؛ مصاف تکنولوژی و فناوری است. مصاف نیروی زمینی و نیروی هوایی نیست که به آن می‌پردازم. ایشان در آستانه چهلمین روز شهادت استادان و فرمانده‌های گرانقدر در سپاه اسلام بیانیه مهمی دادند، کوتاه و گویا. یک راهبرد آن مربوط به دانشگاه‌ها می‌شد و آن شتاب در حوزه دانش و فناوری بود. از دیروز که این بیانیه صادر شد، با همکاران مان تماس گرفتم که ما هم وظیفه ملی و هم وظیفه دینی ما است که بلافاصله لبیک و پاسخ دهیم به این راهبرد و برنامه ریزی کنیم. اولین گام این بود که ما بیانیه‌ای بدهیم و ادای احترام و اعلام آمادگی کنیم که ما حتماً گوش به فرمان این راهبرد را پیگیری خواهیم کرد. اما علاوه بر آن، ما دو کار را در وزارت علوم شروع کرده بودیم. یکی تهیه برنامه عملیات و برنامه اقدام قانون برنامه هفتم. تکالیف خیلی خوبی قانون برنامه هفتم روی دوش ما گذاشته است که برنامه عملیاتی آن را از سال گذشته نوشته‌ایم و به تدریج درحال اجرای آن بودیم. برنامه دیگری را آغاز کرده بودیم به نام بسته میل به مرجعیت علمی، باز از آن مفاهیمی که رهبر معظم انقلاب مطرح کردند و البته در قانون برنامه هم تکلیف شده است. بسته کاملی تهیه کرده بودیم. در عین حال به دوستان گفتم که از خلال این برنامه‌های اجرایی مان، آنچه می‌تواند به سرعت انجام شود و آنچه معطوف به خاص رهبری معظم انقلاب است را استخراج کنیم و برای اجرای آن بسیج شویم. حقیقت مطلب این است که دیگر با سیاست‌ها و روش‌های گذشته و با دست فرمان گذشته، نمی‌توان به آنچه که رهبری عزیز انقلاب فرمودند نایل آمد. کارگروهی به نام کارگروه شتاب علمی تشکیل دادیم. یک مأموریت هایی، همین امروز ما سه ساعت جلسه داشتیم که این کارگروه چه کار کند. در آنجا بحث شد. می‌توانم با توجه به سؤال جنابعالی بعضی از اینها فقط بعضی از آن برنامه‌های مرجعیت علمی و برنامه‌های اجرایی قانون برنامه هفتم، استخراج کردیم برای اینکه در بسته شتاب علمی قرار بگیرد. واقعیت این است که ما در برنامه‌های آموزشی مان کمتر انعطاف نشان دادیم. می‌خواهم از نقطه‌های خیلی ساده شروع کنم. در حالی که شاخص یک دانشگاه پیشرو و زنده این است که انعطاف داشته باشد، رشته‌هایی می‌آید و می‌رود، واحد‌های درسی می‌آید و می‌رود، دانشگاه‌ها باید سریع خودش را برساند، چیزی که کهنه و قدیمی شد و بازار ندارد و جامعه به آن نیاز ندارد را باید کنار بگذاریم. تربیت دانشجو در این رشته‌ها چه ارزشی دارد و حوزه‌های جدید دانشی می‌آید که ما ممکن است به آن بی توجه باشیم. حوزه هوش مصنوعی، حوزه کوانتوم حوزه‌هایی است که خاص رهبر معظم انقلاب هم بوده است. بیش از ۳ هزار و ۶۰۰ برنامه درسی داریم، امروز دوستان را مکلف کردم که گرچه در حوزه علوم انسانی و در حوزه علوم مهندسی و غیره، تحولاتی در برنامه‌ها ایجاد کرده‌ایم، اما کافی نیست و باید شتاب و سرعت ما بیشتر باشد.

سؤال: یعنی آنچه در برنامه هفتم و آنچه که در مرجعیت علمی تدوین کرده بودید، باز به نظر شما پاسخگوی این نیاز نبود؟

سیمایی صراف: اینکه عرض می‌کنم در برنامه هفتم و مرجعیت علمی نیست. ببینید در برنامه هفتم یا مرجعیت علمی گفته که شما بیایید در این حوزه‌های دانشی جدید سرمایه گذاری کنید که الان آن را هم بگویم. ما آنجا آمدیم و گفتیم ما یک حوزه‌هایی داریم که متأسفانه بعضی از دانشجویان ما مهاجرت کردند. یعنی در این جنگ ما فهمیدیم بعضی از فرصت‌ها و نعمت‌هایی که از دست دادیم، اگر می‌داشتیم، حتماً از بنیه بیشتری در دفاع برخوردار می‌شدیم. ما چطور می‌توانیم جلوی مهاجرت را بگیریم. اولاً، ثانیاً در بعضی از حوزه‌های دانشی ما واقعاً امروز نیاز داریم دانشجوی مان را بورس کنیم، بورس داخل یا بورس خارج، برنامه ریزی کرده‌ایم، فرصت مطالعاتی برای دانشجویان و اساتید ایجاد کنیم. آمار نگران کننده‌ای دارم، تقریباً در ۱۰ سال گذشته آمار فرصت مطالعاتی ما به طور میانگین سالی ۱۰۰ نفر است، خیلی کم است. این فرصت‌های مطالعاتی که استادان ما رفته‌اند، چیزی نزدیک به همین عدد است، ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر.

گاهی برای قبول کردن یک دانشجوی خارجی حدود یکسال وقت می‌کشیم، وقت تلف می‌کنیم. گاهی شده به فردی پذیرش داده‌ایم، خانواده اش می‌گویند این رفت و یک ترم هم گذراند، شما کجا هستید، پس زود تعیین تکلیف کنید. اینجا آن اراده و آن توافق لازم است. اما بعضی از اینها نیاز به بودجه جدی دارند، گفتم فرصت مطالعاتی چرا اینقدر کاهش پیدا کرده است. نیاز به بودجه جدی دارد، نیاز به این دارد آن بعضی از نگرانی‌های سیاسی و امنیتی را ما واقع بین باشیم، نگران نباشیم. اجازه دهیم استاد برود، آزادانه برود، مطالعات اش را بکند، تحقیقات اش را بکند و برگردد. سود آن به نفع دانشجویان و دانشگاه و مرجعیت علمی خواهد بود. بد نیست اینجا بگویم که اینکه می‌گویم نیاز به بودجه داریم، کل دانشگاه‌های دولتی ما همه بودجه‌ای که صرف آموزش و پژوهش و فناوری می‌کنیم و پولی که صرف ستاد می‌کنیم، کمتر از یک میلیارد دلار است. این را اگر تقسیم کنید به نسبت استاد و دانشجو می بینید عدد چقدر پایین است. یعنی یکبار یک محاسبه‌ای کردیم، خروجی بودجه ما به دانشجو چیزی حدود هزار تا هزار و ۵۰۰ دلار بود. بعضی از کشور‌های منطقه ما سرانه بودجه‌ای شان به دانشجو ۲۵ هزار دلار است. سراغ دانشگاه‌های پیشرو نمی‌روم که آنها سرانه بودجه شان به دانشجو، بین ۱۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار دلار است. آنها مدنظر من در این مقایسه نیست. آنها باور نکردنی است که گاهی بودجه شان سرانه بودجه به استاد باور کنید تا ۴ میلیون دلار است. سراغ آنها نمی‌روم. اما یک عدد معقول که می‌شود انتظار داشت، الان سهم ما از بودجه عمومی کشور ۳ درصد است. حدود ۲۰ درصد این را صرف تغذیه دانشجو می‌کنیم. به دانشجو یارانه می‌دهیم. غذا اگر به قیمت ۱۲۰ هزار تومان درمی آید از دانشجو بین ۷ تا ۱۲ هزار تومان پول می‌گیریم، اما چقدر از این بودجه صرف پژوهش می‌شود. فکر کنید پارسال حدود ۱۰ همت یارانه غذا دادیم، زیر یک همت بودجه پژوهش دادیم، پس به حمایت دولت نیاز داریم.

سؤال: خیلی از بحث‌ها ماند ازجمله بحث نقش نهاد علمی در تقویت پدافند غیرعامل و تاب آوری جامعه در حوزه‌های سایبری و زیستی می‌تواند داشته باشد، بحث کرسی‌های آزاداندیشی و توسعه آن، بحث هوش مصنوعی که بحث مفصلی است. هر کدام را صلاح می‌دانید را بفرمایید؟

سیمایی صراف: در پایان از خداوند متعال صبر و اجر بخواهم برای خانواده‌های عزیزان ما که شهید شده‌اند. مقام آنها عالی است، خداوند متعالی کند و به بازماندگان شان صبر و اجر بدهد و جا دارد از ملت عزیز ایران تشکر کنم بخاطر اینکه

علی رغم همه مشکلات و گاهی انتقاد‌هایی که از ما داشته‌اند، پای منافع ملی ایران ایستادند. حالا به تعبیر حکیمانه رهبر معظم انقلاب که فکر می‌کنم بعد از جنگ دو بار این را فرمودند؛ باید از این انسجام ملی و از این سرمایه اجتماعی که جمع شد، حفاظت کنیم. حفاظت به این نیست که دوباره تحکم کنیم، در بر همان پاشنه قبل بچرخد، همان روش‌ها را ادامه دهیم، نه باید در بعضی روش‌ها و سیاست هایمان حتماً تجدیدنظر کنیم، بعضی از تجدیدنظر‌ها در حوزه خودمان عرض کردم. امیدوارم همه ما به دلالت‌های سیاسی رفتار رهبر انقلاب در شب عاشورا که گفتند‌ "ای ایران بخوان،‌ ای ایران بخوان" را ساده نگیریم. به دلالت‌های آن و به دلالت‌های توصیه‌ای ایشان در همین بیانیه به حفظ انسجام و یکپارچگی حتماً توجه کافی داشته باشیم.